De raadselachtige weg van creativiteit
De paradox van creativiteit en innovatie
‘Breek de regels en volg je eigen pad…’.
Dat is het grote geheim van creativiteit en innovatie.
Ah…. weer te snel de clou weggeven.
Dat inzicht had ik pas aan het slot van dit blog willen geven.
Nu stop je vast met lezen.
Of… ben je misschien toch nieuwsgierig geworden?
Volg me dan door de wereld van verwondering, inspiratie en creativiteit.
Een opgewekte reis die soms ook spannend is…
Ontdekking
Vroeger meende ik dat creativiteit voorbehouden was aan geniën, kunstenaars en topintellectuelen. Totdat ik in mijn studententijd ontdekte dat creativiteit ook aanwezig is bij de eenvoudige burger, zoals ik. Dat was een grootse ontdekking. Mind blowing zou je tegenwoordig zeggen. Ik studeerde een in mijn ogen niet creatieve studie ‘bedrijfseconomie’. Toch bleek ik super creatief te zijn.
Wonderlijk.
Sinds die ontdekking 30 jaar geleden, heeft de werking van de creativiteit en innovatie me niet losgelaten.
Op de belangrijkste vragen van destijds vond ik steeds meer antwoorden.
Hieronder een verslag van wat me duidelijk is geworden. Waar en hoe creativiteit start en eindigt dat weet ik nog steeds niet.
Wel kan ik zeggen dat inspiratie en creativiteit vele facetten kent.
Verwondering
Allereerst start creativiteit en innovatie met verwondering.
Verwondering is de tegenhanger van weten.
Als je weet.
Als je meent dat je weet.
Dan is dat het, je zoekt niets nieuws.
De antwoorden die je had zijn de antwoorden die blijven komen.
Je blijft doen wat je doet.
Dan ben je onveranderlijk en niet creatief.
Je denken en geest zijn dan in beton gegoten.
Het verhindert een verdere zoektocht en het beperkt de creativiteit.
Zonder creativiteit geen innovatie.
Weten is dus geen uitnodiging tot het vergaren van nieuw-weten.
Met weten stopt verwondering.
De tegenhanger van weten is niet-weten.
Verwonderd zijn, overal vraagtekens bij zetten.
Dus niet ‘zo werkt het!’, maar ‘leuk, wat is dat?’
Met een houding van verwondering is niets vanzelfsprekend.
Verwondering betekent nieuwsgierig zijn, op zoek gaan, onderzoeken en vragen stellen.
Verwondering gaat voorbij het weten.
Fladderen en dwalen
Fladderen en dwalen ga je doen als je het verwonderen toelaat.
Het zijn twee onmisbare stappen in de werking van creativiteit. Onder fladderen versta ik ‘rondvliegen’ in kennis. Door te lezen, te studeren (opleiding, training en workshop), gesprekken voeren, te ontmoeten, te kijken en te luisteren.
Dwalen betekent ervaren en meemaken. Gewoon ergens op stuiten, erop af gaan en meedoen. In het ervaren doe je ook kennis op.
Dit fladderen en dwalen doe je zonder enig doel; vanaf nergens, naar nergens. Totaal onbaatzuchtig en totaal ongericht. Het enige nut is jezelf voeden. Open: zonder streven, vormloos, nutteloos, vooral ingegeven door je eigen driften en interesses.
Het lijkt vrijblijvend, dat is het ergens ook, maar niet voor jezelf.
De rode draad
Want als je veel fladdert en dwaalt zul je vervolgens merken dat je drie of meer rode draden kunt ontwaren. Op het eerste gezicht lijken die draden niet veel met elkaar te maken hebben. Maar vaak vallen ze op miraculeuze wijze samen na verloop van tijd.
Soms valt er een rode draad af als de verwondering erop af neemt.
In die gevallen heb je iets onder de knie of brengt een andere draad meer antwoorden bij de verwondering die je drijft.
Aldus voed je jezelf stap voor stap, dieper en breder.
Incubatie
Het wonderlijkste facet van creativiteit is de incubatie. Het is een totaal ondoorgrondelijk proces. Het lijkt mystiek, goddelijk en utopisch tegelijk. Het gaat vanzelf. Bovendien verloopt het min of meer een parallel aan de fladder- en dwaalfase.
Het hoofd, de geest, of wat dan ook, gaat met de vergaarde indrukken, informatie en ervaring aan de haal. Dit wordt allemaal onbewust verder door elkaar geschud, geordend, afgebroken, vergeten en aan bestaande kennis gekoppeld. Er worden zinloze en zinvolle verbanden gelegd. Er wordt gecreëerd, gevormd, gestructureerd. Tegelijkertijd ontstaat er chaos, wanorde, onlogica en onzin.
Creatieve zin en onzin tegelijkertijd, de hele dag door.
Dat verloopt geheel vanzelf, daar hoef je niets voor te doen. Tijdens de slaap, tijdens het eten, en vooral tijdens het ontspannen. Het gaat volkomen automatisch.
Ingeving en antwoord
En dan is er ineens een vraag, een lastige, een complexe, of een schijnbaar onoplosbare.
Waarom lukt het de een wel om direct vijf alternatieven of met een origineel idee te komen en blijft het bij een ander leeg?
Dat is grotendeels verklaarbaar door de fasen hiervoor: het fladderen en dwalen (verorberen), en de incubatie (verteren).
Degene die al veel hebben ‘verorberd en verteerd’ kunnen snel produceren.
Open en gericht systeem
Het incuberen wordt door twee impulsen versterkt. Aan de ene kant is dat het open-systeem. Ergens zul je een wens en een energie voelen om zaken helder te krijgen, op te lossen en onder de knie te krijgen. Er ligt niet direct een vraag, maar er moet wel iets gebeuren. De eerder genoemde drift. Bijna automatisch volg je deze impuls. Het geeft je namelijk veel energie, het leid je af en brengt je plezier.
Schrijvers, kunstenaars, uitvinders werken zo, en jij doet dat ook.
Gewoonweg vanuit een interesse jezelf voeden, daar komt altijd iets creatiefs uit. Aldus produceer je gewoon, zonder dat je het zelf per se wenst.
Het gerichte-systeem werkt grotendeels rationeel. De gerichte vraag is de impuls om logisch tot een antwoord te komen. Creativiteit gaat dan precies aan de slag. Je zet het in om een antwoord te vinden. Het denken en overdenken, het bewust werken met je creativiteit, dus stap voor stap werken naar een antwoord of oplossing.
Incubatie is hier in werking. Het gaat aan de slag en levert de spontane inval of dat ene briljante antwoord.
Ga je eigen weg
De beste incubatie, de werking van creativiteit, krijg je door er niet mee bezig te zijn. Het onbaatzuchtig en nutteloos op te pakken. Vrij, onaangepast, je eigen pad bewandeld, door regels van het weten te discussie te stellen. Verwonderd en opgewekt.
Angst, haast, de neiging tot perfectionisme en de vraag ‘mag en kan het wel?’ beperken creativiteit. ‘Op denken moet je niet drukken’.
De paradox
Creativiteit is ook veel minder goddelijk en briljant dan je denkt, het is gewoon een kwestie van hard werken. Dat lijkt in tegenspraak met andere delen van de creativiteit die juist vrij, traag en nutteloos zijn.
Schitterende paradox.
Door niets te doen goede antwoorden krijgen.
Je zelf gericht voeden zonder dat er vragen en opdrachten liggen.
